Астма – глобален проблем се почест кај детската популација

Астма – ризик фактори, препознатливи симптоми и начини за успешна контрола.

Астмата е глобален проблем кој засега повеќе од 300 милиони луѓе низ целиот свет. Сепак она што е најзагрижувачки е што распространетоста на астмата континуирано се зголемува а дури 30% од пациентите се деца до 14 години. Астмата претставува хронично воспаление на дишните патишта кое се карактеризира со променлива и обично реверзибилна опструкција на протокот на воздух. Опструкцијата на астмата кај дишните патишта варира во текот на денот (циркадијален ритам) и како одговор на предизвикувачи. Астмата се потврдува и контролира преку мерење на 2 параметри за функцијата на белите дробови:

• FEV1 – Форсиран експираторен волумен во прва секунда
• PEFR – Пик експираторен проток

Намалувањето на било кој од овие параметри укажува на опструкција.

Кои се препознатливи симптоми на астма?

Пациентите со астма имаат хиперреактивни дишни патишта што резултира со: хиперсекреција на слуз, бронхоконстрикција (стеснување на дишните патишта), едем и задебелување на дишните патишта. Овие фактори комбинирано предизвикуваат опструкција на воздушниот проток и симптоми на астма:

• Кашлање;
• Свирење на градите;
• Стегање во градите;
• Недостаток на здив.

Астмата е динамична болест при која стабилните периоди се менуваат со периоди на егзацербација на астматичните напади.

Кои се ризик фактори за појава на астма?

• Генетски – предиспозиција за атопија и алергиски заболувања;
• Пол – машкиот пол е фактор на ризик за астма кај децата (преваленцата кај деца до 14 години е двојно поголема кај момчињата отколку кај девојчињата). Сепак кај возрасните преваленцата е поголема кај жените отколку кај мажите;
• Дебелина;
• Стрес;
• Спортување;
• Респираторни (вирусни) инфекции;
• Изложеност на алергени: грини од домашна прашина, животнински влакна, лебарки, полен, хемиски иританти, чад од цигари, храна и лекови (ацетилсалицилна киселина и бета-блокатори).

Како успешно да ја контролираме астмата?

• Развој на партнерство помеѓу лекарот и пациентот. Многу важен дел од управувањето со астмата е едукација на пациентот – пациентите треба да бидат способни да ја контролираат нивната состојба со помош на нивните лекари. Тие треба да знаат како да ги спречат симптомите и егзацербациите, треба да бидат способни да ја следат нивната состојба и соодветно да реагираат на влошување на астмата, и да имаат знаења и вештини за употреба на уреди за инхалација.
• Идентификација и намалување на изложеноста на факторите на ризик. За да се подобри контролата на астмата и да се намалат потребите за лекови, пациентите треба да преземат чекори за да ги избегнат ризичните фактори кои предизвикуваат симптоми и егзацербации на астмата т.е. да избегнуваат внесување преку храна и воздух на потврдени алергени.
• Употреба на лекови за олеснување на симптомите и одржување на контрола на астмата. Целта на третманот е да се постигне и одржува клиничка контрола подолго време со минимална употреба на лекови. За оваа цел се користат 2 категории на лекови за астма:
  • Т.Н. Контролори кои имаат антиинфламаторно дејство. Тие се земаат секојдневно на долгорочна основа за да ја задржат астмата под клиничка контрола.
  • Т.Н. Олеснители кои ја намалуваат бронхоконстрикцијата, со што го ослободуваат пациентот од акутните симптоми на бронхоспазма. Тие дејствуваат брзо и треба да се користат само кога е потребно. Зголемената употреба на олеснителии укажува на несоодветна контрола на астмата и бара повторна проценка на третманот.

Пациентите со перзистентна астма секогаш треба да имаат лекови за брзо олеснување на симптомите по потреба. Независно од ова, пациентите треба редовно да земаат контролен лек за да се постигне и одржува контрола над астмата.