Интервју со проф. д-р Снежана Стојковска, редовен професор на Катедрата за инфективни болести при Клиниката за инфективни болести и фебрилни состојби
Со промената на сезоните, доаѓа и периодот на чести настинки како последица на послаб имунитет во овој период на годината. Кога ке дојде до пад на имунитетот, организмот го совладуваат бактерии и вируси и доаѓа до заболувања. Со цел подобрување на имунитетот и овозможување најдобра заштита на организмот, како и за корисноста од употребата на пробиотици, разговараме со проф. д-р Снежана Стојковска, редовен професор на Катедрата за инфективни болести при Клиниката за инфективни болести и фебрилни состојби во Скопје.
Најпрво, кои фактори доведуваат до ослабување на имунитетот?
На самиот почеток можеби е добро да се потсетиме што е тоа што го чини имунолошкиот систем на организмот. Самиот термин имуност ги опфаќа сите физиолошки механизми со кои организмот реагира на било која страна супстанца, односно антиген. Последиците од имунолошките реакции во основа се корисни за организмот, штитејки го од разни инфекции. Имунолошките реакции можат да бидат и штетни за организмот кога се манифестација на алергиски збиднувања и нивни последици. И едните и другите се многу чести во овој период од годината.
За да се разберат промените во организмот кои настануваат под дејството на разните инфективни причинители – бактерии, вируси, габи, паразити и други, само основни поими за клетките во нашето тело кои учествуваат во имунолошките реакции. Најважни се лимфоцитите кои се делат во две големи популации, Т лимфоцити кои созреваат под дејство на тимусот и се носители на клеточна одбрана и Б лимфоцити кои созреваат под влијанието на коскената срцевина и продуцираат имуноглобулини, односно антитела. И едните и другите имаат свои субпопулации кои се од клучна важност за успешна одбрана на организмот од разни антигени.
Секој контакт на човекот со некој од можните инфективните причинители, секоја промена на надворешните услови – температурни разлики, промени во исхраната, зголемен обем на работа, неспиење, односно недоволен сон, пореметувања настанати со влошување на веќе постоечките заболувања кај човекот, се само дел од причините кои доведуват до зголемен број на истоштени, малаксани и заболени луѓе во овој период од годината.
Што покажува вашето искуство, дали видливо се зголемуваат инфективните заболувања во пролет и кои инфекции се најзастапени?
Пролетта со сите свои убавини на разбуден жив свет, со сите свои разновидни бои и звуци, носи и зголемен број на болни во нашите амбуланти и оддели. Се зголемува бројот на горно респираторни заболувања, како и бројот на разновидни гастроинтестинални нарушувања и влошувања на веќе постоечки хронични болести во општата популација. Се потенцираат алергиските манифестации на двата системи, и респираторниот и дигестивниот, зголемени се потребите за внес на витамини, минерали, течности и многу често поради појава на инфекциите има потреба од антибиотска терапија, често долготрајна, комбинирана со повеќе антибиотици и други лекови, кои сите заедно силно ја нарушуваат микробната флора во цревото, која е чувар на нашето здравје.
Илустративно, слузницата на гастроинтестиналниот тракт е 200 пати поголема од површината на кожата, и епителните клетки се изложени на постојана инвазија на материи кои се непознати за организмот. Реакцијата кон нив треба да биде адекватна и при тоа да се сочуваат основните функции на дигестивниот тракт- нутритивната и протективната. За успешна одбрана од неограничениот број на бактерии, храна, вируси, лекови и други, постојат повеќе бариери кои ја спречуваат нивната апсорпција. Притоа антигените стимулираат појава на IgA антитела како доминантни имуноглобулини во слузницата на гастроинтестиналниот тракт.
Оптимална имунолошка бариера, на пример на новороденче и доенче, зависи од супституцијата со IgA од мајчиното млеко. Треба ли нешто повеќе да се каже колку за имунитетот на секоја индивидуа е важно зачувањето на интегритетот на цревото и стимулирање на доењето, по секоја цена.
Колку од овие инфекции може да се превенираат со подигнување на нивото на нашиот имунитет?
Имунитетот на човекот зависи од многу фактори, кои може да се позитивни и негативни. Позитивни фактори се економскиот и социјалниот статус кои со себе носат и соодветна квалитетна исхрана, емоционалната клима во семејството, отсуство на стрес, ставовите, навиките, одморот. Негативните фактори за секој поединец се нередовна и несоодветна (калориски, нутритивно и количински) исхрана, лоши хигиенски услови со можност на поголема изложеност на некој од инфективните причинители, недоволна информираност на населението во врска со болестите и патишта на нивниот пренос, а уште повеќе недоволна информираност за ниваната можна превенција, недоволна физичка активност, замор.
Познатиот хуманист Леонардо да Винчи рекол – Една половина од животот човекот ја минува губејќи го здравјето, а другата, обидувајки се да го врати здравјето.
Правилен став кон себе и своето здравје, добра хигиена, негување на епителот на своите дишни патишта и чувањето на интегритетот на најголемиот имунолошки орган во телото – нашиот дигестивен систем, исхрана богата со витамини, пред се од групата А, Б, Ц, Д внесување на олигоелементи, особено во пролет, се од непроценливо значење во превенцијата на инфекциите, односно се фактори кои го подобруваат нашиот имунитет.
Кои витамини и минерали се значајни за засилување на нашата отпорност кон заболувања?
Соодветен внес на микронутриенти е одговорен за ефикасната функција на имуниот систем. Микронутриенти- витамини и олигоелементи делуваат противвоспалително на три нивоа – ја потпомагаат физичката бариера, односно зачувувањето на кожата и лигавиците, на нивото на стимулирање на целуларниот имунитет, и трето на нивото на зголемување на продукцијата на антителата. Телеграфски кажано – витамините А, Ц, Е и олигоелементот цинк, изразито ја засилуваат бариерната функција на кожата и мукозите.
Витамините А, Б6 и Б 12, Ц, Д, Е и фолна киселина со олигоелементите селен, копер, цинк, железо, делуваат синергистички во потпорната и протективната улога на имуните клетки и се есенцијални за продукцијата на антителата. Тоа значи дека правилната суплементација со овие селектирани микронутриенти може да ја подобри природната отпорност на домаќинот. Витаминот Ц силно ја зголемува апсорпцијата на железото од гастроинтестиналниот тракт. Неговата улога во синтезата на колагенот, карнитинот и неуротрансмитерите денес масовно се користи. Ако пред 50 години асоцијација со недостаток на витаминот Ц била болеста скорбут кај морепловците од ерата на Колумбо, денес витамин Ц е синоним за непријател на киселите радикали и еден од најпотентните антиоксиданси.
Што се пробиотици и при кои состојби најчесто се применуваат?
По усвоената дефиниција на Светската Здравствена Организација, пробиотици се продукти на голем број потентни микроорганизми, кои можат да ја изменат микрофлората на домаќинот и да предизвикат корисни ефекти по неговото здравје. Пробиотиците се живи микробиолошки суплементи или компоненти од бактериии со силни антипатогени и антиинфламаторни ефекти.
Пробиотските бактериии се иднина во превенцијата и терапискиот пристап кон многуте патолошки состојби – одредени видови алергии како атописки дерматитис, егземи, намалување на нивото на холестеролот во крвта, лекувањето на рецидивантните вагинити, поткрепна терапија кај јувенилниот артрит, хронични уринарни инфекции, превенција на малигноми и многу други. Нивната комбинација со пребиотици, недигестибилни супстанци-инулин или олигосахариди, доведува до силно стимулирање на дејството на пробиотикот. Такви синбиотици, новите генерации на пробиотици се комбинираат и со другите засилувачи на имунитетот, како што се витаминот Ц, Д, цинк и други.
На кој начин може пробиотиците да помогнат за спречување на појавата на инфективните заболувања?
Сè што го модулира имунолошкиот одговор на домаќинот индиректно влијае на појавата, траењето и тежината на одредените инфективни заболувања. Првичната употреба на пробиотиците била примарно во третманот на дијареата, од најмалата до најстарата возраст, без оглед дали се работи за бактериска, вирусна или постантибиотска дијареа.
Денес е правило во светот (или барем оној дел кој има доволно ресурси), давањето на антибиотската терапија да не биде без поткрепа на организмот со соодветен пробиотски препарат. Од круцијална важност е да се постигне соодветна концентрација на пробиотикот, да е во форма која ја пребродува бариерната желудечна киселина или да е во соодветна форма која овозможува да стигне пробиотикот на целното место, односно во цревото. Една од пробиотските бактерии, нетипична а силна, Bacillus subtilis, навистина суптилно со своите антибиотски ензими и ензими кои учествуваат во дигестијата, доведува до стимулација на имунолошкиот систем, силно зголемување на IgA во цревната и респираторна лигавица. Со тоа, стимулираниот имунолошки систем го спречува влегувањето на патогени и вируси во клетката, ја супримира инфекцијата, а помага во регулирање на гастроинтестиналната микорофлора.
Како да ги заштитиме децата, особено оние кои одат во градинка, во периодот на зголемени инфекции?
Во времето во кое живееме, во кое сите сè знаат, треба да се обидеме да ги зачуваме нашите најмили, од тоа што можеме. Сè што може да се превенира, сè што ја зголемува одбраната, е влог во иднината и здравјето на наjмалите. Комбинирани препарати со силен антиинфламаторен ефект треба да се секојдневна пракса особено кај деца со хронични или рецидивантни инфекции, одредени имунолошки или органски пореметувања.
Кој е Вашиот совет до нашите читатели, како по природен пат да го засилиме имунитетот?
Можам да го негувам своето тело. Можам да го подобрам својот имунитет. Можам да го контролирам оксидативниот стрес. Можам да бидам здрава личност. Во тој контекст ја ставам и изреката на Сенека: „На другиот секогаш прости му, на себеси никогаш“. Ако можам, имам препарат кој ми овозможува подобро здравје, треба ли да си простам ако не го користам. Сенека е апликативен и денес, со пробиотиците од брендот PROBalans.
