Анксиозните растројства вклучуваат чести, претерани или несоодветни реакции, карактеризирани со чувство на сомнеж, интензивен страв, несигурност и беспомошност кои не се тригерирани од надворешна закана или опасност.
Стравот и стресните реакции им овозможуваат на луѓето соодветно да реагираат на опасни ситуации. Кај нормално и здраво лице стресните одговори се поттикнати од присуство на реална закана или предизвик и генерираат соодветна акција која го штити организмот. Од друга страна, анксиозните растројства вклучуваат чести, претерани или несоодветни реакции, карактеризирани со чувство на сомнеж, интензивен страв, несигурност и беспомошност кои не се тригерирани од надворешна закана или опасност. Анксиозните пореметувања се најчесто психијатриско пореметување и имаат преваленца од 15% кај целата популација при што жените се речиси двојно поподложни на анксиозните растројства од мажите. Во зависност од нивниот интензитет, времетраење и специфичните бихејвиорални карактеристики се поделени во неколку групи:
- Генерализирано анксиозно растројство (ГАР);
- Панични растројства;
- Фобии;
- Опсесивно-компулсивни растројства;
- Посттрауматски растројства.
Анксиозните растројства најчесто се појавуваат во млада воздраст, особено во периодот на адолесценција. Први симптоми во рана детска возраст се претерана срамежливост или нагласена агресивност. Доколку ваквото растројство во детството остане непрепознаено и несоодветно третирано, понатаму тежнее кон развој и на други анксиозни растројства, злоупотреба на супстанции и депресија како и социјална, фамилијарна и работна дисфункционалност.
Ризик фактори за развој на анксиозни растројства?
- Фамилијарна историја – анксиозните растројства често се сретнуваат во исто семејство, поради генетски фактори но и поради однесувањето на самите родители.
- Социјални фактори – загрозена социјална и финансиска стабилност, лоши социјални поврзувања, долготраен и силен стрес кај студенти, на работното место и слично.
- Трауматски настани – смрт на блиска личност, војна, хируршки интервенции, несреќни случаи или животно загрозувачки настани.
- Медицински состојби – кај болни со мигрена, опструктивна слип апнеа, пролапс на валвули, иритабилен колон и слично, предиспозицијата за анксиозни растројства е многу поголема.
Како да препознаеме анксиозност?
Анксиозните растројства се карактеризираат со психолошки симптоми и соматски знаци:
1) Соматски
- Кардиоваскуларни: палпитации, притисок и болки во градите, забрзана срцева работа;
- Респираторни: хипервентилација, чувство на задишување;
- Невролошки: вртоглавица, главоболка, трнења;
- Гастроинтестинални: сува уста, мачнина, повракање, пролив;
- Мускулноскелетни: болки и напнатост во мускулите.
2) Психолошки
- Слаба концентрација;
- Раздразливост;
- Несоница;
- Замор;
- Чувство на кнедли во грлото;
- Чувство на нервоза во желудникот;
- Чувство на полудување и смртен страв.
Ризик – факторите треба да се препознаат и доколку е можно да се отстранат бидејќи, најважно е да се превенира појава на анксиозните растројства. Во спротивно треба да се обратиме на лекар по што следи долготраен третман кој опфаќа психотерапија и фармаколошка терапија. Притоа вообичаено се користи комбинација од антидепресиви (SSRI – вообичаено околу 6 месеци), и анксиолитици (бензодиазепини) во првите 2-4 недели од терапијата. Пациентите понатаму редовно се следат и се евалуираат со скали за проценка.
Позитивните ефекти од терапијата се видливи веќе по третата недела, а во случај на потреба почетните дози на антидепресивот може постепено да се зголемуваат. Пациентите треба лекот да го земаат доволно долго, односно онолку долго колку што е потребно за пациентот да биде без симптоми.
