Најважно е превенирањето на анксиозните состојби

Загрозена социјална и финансиска стабилност, социјални конекции, дополнителни стресни фактори кај студенти, на работното место и слично, исто така, дополнително придонесуваат за потенцирање на анксиозните растројства.

Стравот и стресните реакции се есенцијални за чо­ве­ко­виот опстанок. Тие им овозможуваат на лу­ѓето да достигну­ваат важни цели во животот, од една страна, а од друга, соодветно да реагираат на опа­сни ситуации. Кај нормално и здраво лице стресните одго­­вори се поттикнати од страна на постојна закана или пре­дизвик и тие се користат за генерирање на соодве­тна акција. Од друга страна, анксиозните рас­тројства вклу­­чуваат екце­сивни или несоодветни состојби, кара­кте­ризирани со чувство на сомнеж, неси­гу­рност и страв. Анкси­озниот одго­вор најчесто не е тригериран од на­дво­решна закана или опасност.

Анксиозните растројства се класифицирани во зави­сност од интензитетот и траењето на нивните симптоми, како и во зависност од специфичните бихејвиорални ка­ра­ктеристики. Главно, се поделени во неколку групи:

• генерализирано анксиозно растројство (ГАР);
• панични растројства;
• фобии;
• опсесивно-компулсивни растројства;
• посттрауматски растројства.

ГАР и паничните растројства се најчесто застапени. Секоја од горенаведените групи има своја специфика, но во натамошниот текст ќе се зборува за она што е заедничко за сите нив, а тоа се токму ризик – факторите за појава на анксиозни растројства.

Пол – со исклучок на опсесивно компулсивните растројства, жените се речиси двојно поподложни на анксиозните растројства од мажите.

Возраст – аксиозните растројства се појавуваат во млада воздраст, особено во периодот на адолесценција. 3-5% од сите адолесценти имаат некаков вид анксиозно растројство. Доколку ваквото растројство во детството остане непрепознаено и несоодветно третирано, пона­та­му тежнее кон развој и на други анксиозни растројства, злоупотреба на супстанции и депресија.

Лични карактеристики – препознаени во детската возраст, како срамежливост или нагласена агре­сивност. Ова се објаснува со теоријата на хи­пер­сензи­тивна амигдала.

Фамилијарна историја – анксиозните рас­тројства често се сретнуваат во исто семејство. Ге­нетските фактори играат улога кај некои случаи. Пове­ќе­то студии покажуваат силна корелација помеѓу стра­вот на родителите и оној што се јавува кај нивните деца. Други студии, пак, тврдат дека децата стравот го стекну­ваат од своите родители и не е директно наследен.

Социјални фактори – загрозена социјална и финансиска стабилност, социјални конекции, дополни­телни стресни фактори кај студенти, на работното место и слично, исто така, дополнително придонесуваат кај анкси­озните растројства.

Трауматски настани – смрт на блиска личност, војна, хируршки интервенции, несреќни случаи.

Медицински состојби – иако точна корела­ција не е докажана, познато е дека кај болни со мигрени, опструктивни слип апнеи, пролапс на валвули, иритабилен колон и слично, предиспозицијата за анксиозни растројства е многу поголема.

Ризик – факторите треба да се препознаат и до­колку е можно да се отстранат бидејќи, како и за секое дру­го заболување, така и кај анксиозните растројства, најважно е да се превенира појавата, отколку подоцна да се третира.

Д-р Слаѓана Милев, специјалист психијатар