Доколку имате големи проблеми да се разбудите во понеделник наутро, можно е да имате социјален џетлег
Луѓето кои што практикуваат различни навики во спиењето за време на викенди за разлика од работните денови, може да искусат социјален џетлег, а едно истражување оваа промена во спиењето ја поврза со дебелината. Според истражувачот кој го конципирал овој поим и ваквата состојба, Тил Роунаберг – Till Roenneberg, поголемиот дел од популацијата во индустрилизираниот свет пати од оваа „присилена синхронизација“, која се одразува врз здравјето и општата добросостојба.
Социјалниот џетлег се опишува како разлика помеѓу биолошкото време и надворешните услови (потреби). Кај социјалниот џетлег, за разлика од патувачкиот џетлег, нарушувањето на дневниот распоред односно биоритам, е хронично, бидејќи личноста останува на истото место. „Тие луѓе живеат скоро како да се во различна временска зона, споредено со нивниот биолошки часовник“, вели Роунаберг.
Симптоми кои што укажуваат на социјален џетлег се: проблеми со варењето, губење на апетит, проблеми со концентрација и меморија, недостаток на енергија, замор итн.
Во неговото истражување, објавено во Current Biology, тој заедно со тим од колеги, создал голема база на податоци собирајќи информации од 65 илјади луѓе. Истражувачите го измериле просекот на часови поминати во спиење кај луѓето за време на работната недела, и тој број на часови го споредиле со часовите за викенд. Разликата помеѓу тие бројки претставува социјален џетлег. На пример, тие откриле дека повеќето од луѓето доколку не зависат од аларм, односно немаат обврска да станат во одредено време, спијат од 1 часот по полноќ до 9 наутро.
Оваа група на луѓе искусува социјален џетлег за време на работната недела бидејќи треба да станат порано за да се подготват за на работа. Така, доколку легнува во 1 по полноќ а станува во 6 часот за на работа, таа личност има 1 до 1 и пол часови социјален џетлег, според формулата на Роунаберг. Социјалниот џетлег придонесува да се западне во стимулативно-седативен циклус: кофеин за будење наутро, алкохол за смирување и полесно заспивање навечер. Но овие стимуланси не овозможуваат соодветен природен сон, и се матрица која се повторува и која може да го наруши здравјето. Од социјалниот џетлег најмногу патат најмногу оние кои што работат во смени или работат повеќе ноќни смени.
Како да се спречи социјалниот џетлег
Освен препораките да не се гледа во било каков екран непосредно пред спиење, корисно е да се следи хронотипот. Хронотип е склоноста на поединецот да спие во одредено време во текот на период од 24 часа. Да се биде ноќна птица или да се будите рано, не е само навика, туку е генетски предодредено. Затоа, некои се попродуктивни подоцна во денот, или навечер, а некои рано наутро. Едно решение е луѓето да имаат работно време кое одговара на нивниот хронотип. „Доколку ги формираме обврските и работниот распоред според хронотип, би биле попродуктивни, а воедно и поздрави и посреќни“, истакнуваат истражувачите.
