Ако сакаме да воспитаме социјално адекватно, емотивно стабилно дете, мора да се погрижиме детето да ги разбере правилата.
Сите ние во секојдневната комуникација со нашите блиски си разменуваме искуства и совети за “родителски правила” кои или сме ги прочитале некаде на интернет или ги применуваме како такви врз нашите најмили. Некој од родителите се обидуваат да наметнат безброј правила кои ги сфаќаат премногу сериозно, други пак ја негираат потребата од нив и оставаат децата да се развиваат послободно. И можеби најдобро е да размислиме зошто децата имаат потреба од правила пред да превземеме акција.
Секоја генерација родители биле деца кои биле учени дека постојат прифатливи и неприфатливи работи. „Зошто?“
„За да сме послушни и мирни“, „За да им е полесно на оние што ја играат улогата родител?“ или „За да се навикнеме на идејата дека посилните од нас наметнуваат правила“?
Не!
Се во светот се базира на логика и правила, општеството во кое функционираме е изградено на такви логички правила. Стабилноста на човекот е изградена на тоа да знае до каде се неговите лични граници и тие да не му се диктираат како такви од надвор. Ако сакаме да воспитаме социјално адекватно, емотивно стабилно дете, мора да се погрижиме детето да ги разбере правилата.
Каква улога имаат правилата?
Незрелата детска психа не може да направи проценка како постапките влијаат на околината и луѓето. Детето може да го види почетокот и резултатот, да процени дали (а понекогаш и зошто), нештото кое се случува, предизвикува емоции во него. Може да одлучи дали чувството како последица е пријатно или не. Но, додека не стигне до училишна возраст возраст, тоа не може да процени како неговите постапки ќе влијаат врз некој друг, ако таа личност не даде објаснување.
На менталните процеси на децата им е потребна предвидлива и стабилна средина за да се изгради здрава и опуштена личност. Имајте на ум дека ситуација во која самите тие се окаректеризирани како „нарушувачи на редот“, може да игра улога во уништувањето на структурата од која зависи нивната благосостојба. Поставување на граници и правила воведува ред и логика во светот – го прави предвидлив.
Предвидливиот свет кој е мирен и стабилен е корисен за децата
Правилата ги поучуваат децата што е авторитет. Добро воспоставени правила кои ја поддржуваат структурата на предвидливиот свет му покажуваат на детето кој е авторитет. Тоа е лице кое има повеќе можности, знае повеќе работи, знае да направи повеќе, но наметнува (и уште поважно, ги почитува) истите правила. Оваа личност не е деструктивна, тој не го уништува редот. Тој не наметнува нови правила само за да ја покаже својата сила или да постигне бенефиции. Тој е лидер, а не силеџија.
Ако креаторот на правилата постојано ги менува, не ги почитува и има разурнувачко однесување, тој само ќе му даде пример на детето дека посилниот е суров и овластен. Таквото учење може да го претвори детето во две работи – насилно, постапувајќи по начелото што го набљудува и жртва подложена на такво насилно лице.
Поставување на границите, значи да се покаже кои се правилата, и кое однесување е пожелно. Просоцијалното однесување, покрај тоа што ги избегнува несаканите постапки, ги охрабрува посакуваните. Пред да му се каже на детето дека не е добро да каса(тоа значи да се постави граница), тоа нема да научи. И одкако ќе му објасниме зошто не треба да го прави тоа му кажуваме дека треба да се извини ако го сторило тоа. (со извинувањето даваме пример за добро однесување). Ставот кон светот, посакувано и непосакувано, се градат главно врз точно поставени правила создадени на вистински начин.
Друга причина заради која е потребно да се постават правила е бидејќи детето го гради својот систем за проценка на светот, кој се важните и малите работи во него. Врз основа на ова кај детето се гради систем врз чија основа тоа успева да процени кои мотиви за извршување на некое дејствие се најважни и кои се занемарливи.
Како ги спроведуваме правилата?
Важно е да се сообразуваме на возраста на малиот човек, затоа што тоа не може да одговори на истиот сет на норми како и ние. Но, важно е да се објасни зошто постои ова правило, периодично да се потсети и, ако се случи исклучок, да го означиме како и зошто се случил исклучокот како таков. Така, детето ќе има граница, ќе знае зошто постои границата и кога може да направи исклучок од неа.
Правилата ги учат децата дека постојат природни последици од нивните постапки. Прекршување на правилото ги носи санкциите (кои се прилагодени на возраста на детето и во зависност од сериозноста на последицата која се случила заради прекршување на одредено правило). Казните не се пријатни за оној кој ги наметнува, но тие треба да се случуваат.
Ако на детето му било кажано дека нешто ќе се случи и не се случи, авторитетот на возрасните паѓа. Усвојувањето на правилото е промашено, и доколку не се каже дека тоа е исклучок – излегува дека очекуванат последица заради прекршено правило била само закана. Границата која сме ја наметнале е нејасна, а тоа создава неизвесност, што го прави детето да проверува што се случува со преминување на границите.
Правилата ги учат децата дека постојат природни последици од нивните постапки.
Не треба да сме деспоти. Еден случај е кога детето создало ситуација која е опасна и поврзана со здравјето, друга ситуација е кога ги проверува границите и трето кога направило ненамерна белја. Потребно е возрасниот да го користи своето внатрешно чувство и да ги процени причините после секоја последица. Правилата и границите не се се во воспитувањето на детето. Тие само се надополнуваат со топли чувства, добар став и објаснување за тоа што се случува. Но, без нив, децата нема да можат да ја адаптираат својата психа на светот во кој живееме.
