Медицината базирана на докази – лекување со совесна и критичка примена на најдобриот можен доказ во донесувањето на одлука за грижа за пациентот. Тоа е процес кој го подобрува квалитетот на здравствената заштита преку пронаоѓање и применување на најдобрата клиничка пракса.
Сите методи на лечење кои не се признати во медицината базирана на докази се нарекуваат алтернативна медицина. Медицината базирана на докази (Evidence-based medicine – EBM), претставува лекување со совесна и критичка примена на најдобриот можен доказ во донесувањето на одлука за грижа за пациентот. Тоа е процес кој го подобрува квалитетот на здравствената заштита преку пронаоѓање и промовирање на најдобрата клиничка пракса. Медицината заснована на докази се заснова на научно размислување, со примена на научен метод и емпирија.Алтернативниот пристап, од друга страна е ирационален, не е поставен на научна основа, шарлатански и многу често е опасен по здравјето и животот на пациентите.
Медицината базирана на докази, за жал, понекогаш нема решение за некоја болест или состојба или решението е скапо, непријатно и болно (хирургија, хемотерапија, зрачење се само некои од примерите за инвазивни методи во официјалната медицина). Пациентите како би избегнале болка, страв, одредени несакани појави или поради фактот дека не можат да си дозволат одредена медицинска процедура или терапија, одат кај луѓе што се занимаваат со алтернативни методи на лечење.
Проблемот со алтернативната медицина
Проблемот со „алтернативната медицина“ e всушност оној што го има дефинирано Tim Minchin, австралиски музичар и комичар во едно анимирано видео. Minchin кој потекнува од семејство на хирурзи и ги познава добро научните методи како и филозофските науки го кажува следното “Алтернативната медицина или не е докажано како функционира или е докажано дека не функционира”. Една од неговите најмногу споделувани изјави е следната: „Знаете ли како се нарекува алтернативната медицина која докажано функционира? Медицина.“
Под кои имиња се сретнува алтернативната медицина
Освен терминот „алтернативна медицина“, можете да ги сретнете „комплементарна медицина“, „холистичка медицина“ или „интегративна медицина“. Овие имиња сугерираат на тоа дека овие пракси се дополнување на официјалната медицина или на дека признатата официјална медицина не го третира на организмот како целина, за разлика од нив. Често луѓето кои ја практикуваат оваа медицина истакнуваат дека нивните „методи“ не ги лечат симптомите, туку причинителот наведувајќи дека официјалната медицина базирана на докази ги лечи само симптомите, што секако не е точно.
Официјалната медицина, без разлика на тоа што алтернативците го зборуваат, се фокусира на пронаоѓање на причината но паралелно ги третира и симптомите. Меѓутоа, понекогаш патот за пронаоѓање на причината за некоја болест или состојба е долг, исцрпувачки, се заснова на испитувања кои се скапи или непријатни а понекогаш болните немаат толку време. За разлика од официјалната медицина, алтернативците многу брзо ги пронаоѓаат „предизвикувачите“ и даваат некакво објаснување за причините за болка на пример и веднаш „препишуваат терапија“. Поради ова, на луѓето им изгледа дека се тие многу поефикасни од лекарите кои практикуваат медицина базирана на докази. Треба да се напомене дека има лекари кои завршуваат медицински факултет и потоа се стекнуваат со некакви сертификати за алтернативна пракса и во своите ординации ги комбинираат и двете.
Синтагмата „алтернативна медицина“ опфаќа широк спектар на дејности. Тука спаѓаат на пример фитотерапија, акупунктура, киропрактика, лекување со кристали, лекување со колоидно сребро, клистирање со кафе, хомеопатија, лекување со Теслини фреквенции, лечење на рак со сода бикарбона и многу други.
Кинеска традиционална медицина
Кинеската традиционална медицина е позната по тоа што употребува во алтернативната пракса билки, габи и делови од животни, многу често и такви кои спаѓаат во загрозени видови. Поради тоа ловокрадците и криумчарите со животни и делови од животни се многу активни во овој дел на светот што е за секаква осуда бидејќи обично животните се измачувани, транспортирани во сурови услови и се убивани безмилосно. Верувањето дека рогот на носорогот има некаква медицинска употреба (постои легенда која вели дека е добар за поттикнување на либидото и ерекција), доведе на пример до тоа да белиот носорог (Ceratotherium simum) е веќе истребен.
Што е заедничко а што различно
Она што треба да се напомене е дека медицината базирана на докази не ја отфрла можноста за лекување со билки и активни супстанции од билки. Два најпознати лекови кои имаат значајно место во официјалната медицина се аспиринот и лекот против маларија, артемизин. Аспиринот, односно ацетилсалицилната киселина и салицилната киселина кои првобитно се изолирано од еден вид на врба (Salix alba), се наоѓаат на листата на есенцијални лекови на Светската Здравствена Организација. Постојат уште многу такви супстанции – опиоидни лекови кои исто така потекнуваат од билки како на пример морфиумот кој се екстрахира од афион, а атропинот се добива од билката Atropa belladonna. Се поставува прашањето, во што е разликата помеѓу пристапот на медицината и фармацијата базирана на докази и алтернативната пракса во поглед на лековитите билки и супстанциите кои тие билки ги содржат?
Во алтернативното лекување со билки, за разлика од официјалната фармакологија, не се работи со стандардно изолирани активни супстанции, проучување на нивните ефекти и мерење на резултати со статистички методи. Алтернативците се држат до ставот дека некоја супстанца која се наоѓа во одредена билка, можеби не делува сама туку во синергија со други супстанции од истата билка но тие дејства не се истражувани. Тие тврдат дека ефикасноста на некоја мешавина од билки лежи токму во нивната природна комплексност но без никакви тестирања или докази за тоа.
Социјалните мрежи се полни со примери на излекувни луѓе од рак со варова вода или слични „надри лекарства“ и тоа се смета за апсолутна вистина без никаков доказ. Целокупното алтернативно лечење се темели на вакви анегдотични примери на излекување.
„Фармакомафијата“ и теориите на заговор
На оваа алтернативна пракса се надоврзуваат секакви теории на заговор според кои „фармакомафијата“ го чува во тајност лекот за рак како би можела да ги продава своите скапи а не секогаш ефикасни лекови. Но, не сите методи и мешавини од билки и други средства кои се користат во алтернативната медицина се евтини и не сите лекови кои ги имаат фармацевтските компании се скапи. Постојат многу научни дисциплини кои се занимаваат со истражување на сместите од билни екстракти во потрага по потенцијално корисна супстанца или комбинација од супстанции. Во лабораториите за истражување се работат многу методи како на пример гасна хроматографиија, спектрофотометрија, in vitro и in vivo анализи за ефикасност. Хомеопатијата, не користи ништо од овие методи туку само анегдотични сведоштва и повикување на принципот „слично со слично се лекува“ што нема никаква научна основа или докази за ефикасност.
Внимателно со алтернативната медицина
Ајурведа и кинеската традиционална медицина пак, препорачуваат употреба на некои многу отровни билки како волчјо стопало (Aristolochia sp) кое може да предизвика рак и откажување на бубрезите. И многу други билки од природата содржат канцерогени и супстанции кои предизвикуваат мутации и се опасни за здравјето.
Некои од алтернативните практики можат да имаат и палијативно дејство (како поддршка) како на пример медицинскиот канабис кај мултиплекс склероза додека некои други практики се бескорисни, не се опасни, но и не делуваат. Од друга страна има такви кои се многу опасни и може да го загрозат здравјето па дури и имаат смртоносни последици. До пред извесно време се сметаше дека ароматерапијата (лекување со етерични масла) е безопасна, но денес знаеме дека некои од тие масла како на пример лавандата, предизвикуваат сериозно нарушување на хормоните.
Сите овие алтернативни методи имаат етнографско и историско значење како основа за развој на модерната медицина. Недостатокот од докази за нивната ефикасност и штетност, проследено со моментот дека поради некоја алтернативна метода пациентот може да не се јави на лекар и да не ја добие на време терапијата која ќе му помогне, прават да овие методи ги сметаме за потенцијално опасни и треба да ги земеме со одредена внимателност и голема доза на претпазливост.