Карактеристики и прва помош при сончаница, топлотна исцрпеност и топлотен удар
Како последица на високите температури (а понекогаш и големата влажност) во летниот период, се јавуваат различни проблеми поврзани со нарушената регулација на телесната температура. Сончаницата, топлотната исцрпеност и топлотниот удар се најчести здравствени состојби кои настануваат при продолжено изложување на сонце и/или напорна физичка работа/спортување при високи температури. Особено се под ризик работниците што ги извршуваат своите активности на отворено, спортистите, пекарите, лица во прегреани автомобили, стари лица, деца, бремени жени и луѓе што страдаат од кардиоваскуларни, цереброваскуларни, респираторни, дијабетес и други хронични болести. Други фактори кои го зголемуваат ризикот од прегревање вклучуваат: низок внес на течности, конзумирање на алкохол, примена на лекови (диуретици и други лекови за намалување на крвниот притисок), дебелина, слаба физичка кондиција итн.
Карактеристики и прва помош при сончаница, топлотна исцрпеност и топлотен удар
Сончаницата настанува по прекумерно изложување на телото (главата и вратот) на сонце. Почнува со силна главоболка со пораст на телесната температура а може да се појават и: поспаност и вртоглавица, зуење во ушите и краткотрајно губење на слухот. Чести симптоми се замор и исцрпеност а во поретки случаи може да се појави и губење на свеста.
При топлотна исцрпеност се губат вода и електролити од телото (дехидратација) што доведува до појава на : зголемено потење, жед, поретко мокрење и урина со темна боја, грчеви во мускулите, главоболка, вртоглавица, нагони за повраќање, пад на крвниот притисок, забрзан пулс, слабост и можно губење на свеста. Доколку не се третира навремено, постои ризик да дојде до топлотен удар.
Топлотниот удар е состојба која е опасна по живот, кога телото акумулира повеќе топлина отколку што може да ја ослободи и доаѓа до пораст на телесната температура над 40°Ц. Освен веќе присутните симптоми како и при топлотната исцрпеност, кај пациентите со топлотен удар уште во акутната фаза се јавуваат и промени во однесувањето: дезориентираност, вознемиреност, нејасен говор итн. Доколку не се лекува може да се развијат сериозни компликации и може да дојде до конвулзии и губење на свеста. Нелекуваниот топлотен удар може да доведе до акутен респираторен дистрес, акутна бубрежна и/или срцева слабост и смрт.
При сите состојби на прегревање, брзото ладење е клучна постапка на третманот. Целта е да се спушти температурата на телото под 38,0°Ц. Лицето треба да се пренесе на ладно место- под сенка, во проветрена соба или најдобро во соба со клима уред, да се отстрани секоја непотребна облека, да се истушира со млака вода или барем да се ставаат ладни облоги и полека да се пијат ладни течности: вода, овошни сокови, раствори со електролити. После стабилизација на состојбата важно е лицето да има неколкудневен одмор без изложување на сонце и топлина.
Во случај на топлотен удар неопходна е итна медицинска помош и најчесто третман во болничка установа со интравенска терапија, кислород, антиконзулзиви и други лекарства.
Превентивни мерки од прегревање на телото во летниот период
- Не изложувајте се на сонце во најтоплиот дел од денот од 11 до 17 часот и особено избегнувајте напорна физичка работа и спортување во истиот период.
- Кога излегувате надвор заштитете ја главата со капа и очила за сонце. Носете лесна, широка, светла облека од природни материјали.
- Изладете го просторот каде што живеете и работите, така што температурата во просториите да не надминува 28 степени во текот на денот, односно 24 во текот на ноќта.
- Кога влегувате во возило што стоело на сонце, пред да влезете отворете ги сите врати, вклучете го клима уредот и почекајте неколку минути да се олади возилото.
- Редовно пијте течности, особено вода од 2-3л дневно и конзумирајте електролитни раствори (орс). Спротивно од тоа избегнувајте алкохол, газирани пијалаци и кофеински пијалоци.
- Јадете помали и лесни оброци избегнувајќи пржена, солена и масна храна. Наместо тоа јадете повеќе сезонско овошје и зеленчук.
- По потреба разладете се со туширање или капење во млака вода.
