Несоницата најчесто се дели според нејзиното времетраење и според причината на нејзиното настанување.
Инсомнија (Несоница) – недоволно спиење и нарушување на процесот на спиење. Таа е поделена според типот и времетраењето на нарушувањето при спиењето, па така разликуваме:
- Проблеми пред спиење (несоница на почетокот на спиењето);
- Често и постојано будење (одржување на континуирано спиење со тешкотии);
- Постојана поспаност и покрај адекватна должината на спиењето (неодморливо спиење).
Видови несоница по времетраењето
Минлива несоница
Минливата несоница е несоница што трае од еден до неколку дена (во една епизода). Минлива несоница обично е резултат на стрес или промена на работни планови или на животната средина, како што се промени во временски зони кога се патува.
Краткорочна несоница
Краткорочната несоница трае од неколку дена до три недели. Нарушувањето на такво траење обично е предизвикано од продолжен стрес, како што се закрепнување од операција или краткорочни болест, по тешки испитувања, смртта на некој близок, со почеток со работа на нова и поодговорна работа, итн.
Долгорочна несоница
Долгорочната несоница трае со месеци или години и е обично одраз на психијатриски или долгорочни здравствени нарушувања, употреба на наркотици или основни нарушувања при спиењето. Долгорочна несоница може да биде трајна или модификации на епизоди од несоница и нормално спиење. Неколку ноќи на недоволно спиење, обично предизвикано од стрес или возбуда, е заедничка и честа, која не остава трајни последици врз луѓето. Долгорочната несоница, сепак, има значителни негативни последици во форма на неспособност за вршење на секојдневните обврски, промена на расположението, нарушување на семејните врски и го зголемува ризикот од повреди предизвикани од намалена дневна грижа и внимателност поради поспаност.
Видови на несоницата според причината
Долгорочна несоница
Долгорочна несоница е нарушување на спиењето при кое пациентите се преокупирани со исчекување, па поради тоа не можат да спијат. Пореметувањето при спиењето обично започнува како резултат на емоционален стрес и продолжува долго откако стресниот период завршил. Луѓе кои страдаат од ова нарушување се премногу зафатени со продолжување на напорите да заспијат и оваа несоница е, затоа, условен или научен одговор. Лицата со ова нарушување полесно заспиваат во времето кога не се обидуваат да спијат, особено кога се надвор од куќата. Кај овие пациенти изразени се потешкотии при сонувањето како и често будење во кошмар. Третманот е обично корисни вежби за релаксација кај лица кои имаат изразена силна физичка напнатост. Во почетокот на лекувањето може да се користат лекови за помагање во заспивањето, но само привремено.
Надворешна несоница
Надворешните фактори може да предизвикаат несоница. Адаптивните нарушувања при спиењето, кои се нарекуваат привремена несоница предизвикана од околината може да се случат по промената на средината во која спиеме (на пример, спиење во хотел или болнички кревет) и пред или по важен настан во животот, како што се промена на професија, загуба на некој близок, болест или стрес поради роковите на работа или важен настан што го очекуваме (свадба, првиот авион вози, патување). Ова нарушување може да се изрази како тешко спиење, често будење или будење во раните утрински часови. Закрепнувањето е обично многу брзо и настанува по 2-3 недели.
Неадекватна хигиена при спиењето
Неадекватна хигиена при спиењето се однесува на несоодветното однесување пред спиење и/или средина кој е неповолна за спиење. На пример, некои пациенти се обидуваат да спијат пред телевизор, кој го оставаат вклучен во текот на ноќта, или се обидува да заспие веднаш по пристигнувањето дома од работа, на полноќ. Бучавата и/или светлината може да влијае на неможноста да се спие, а исто така и заради партнерот со кого сте легнати кој во текот на спиењето ‘рчи гласно или сл.
Часовници на кои им светат стрелките или бројките, можат да го разбудат пациентот и да му ја зголемат нервозата, поради тоа што пациентот гледа како минува времето, касно е, а тој/таа не може да заспие. Различните лекарства, обилното јадење, напорното вежбање или туширањето со жешка вода непосредно пред спиење, можат да пречат при заспивањето. Лицата со вакво пореметување при спиењето треба да развијат ритуали на опуштање пред спиење и да одржуваат релаксирачка околина за спиење. Исто така времето за будење треба да биде еднакво. Треба да се избегнува нередовното заминување на спиење, а времето поминато во кревет треба да се ограничи само на времето кога се спие.
Несоница поради надморска височина
Престојувањето на големи надморски височини обично е поврзано со нарушувања при спиењето. Најчесто растројство е т.н. периодично дишење, за што е одговорно намалувањето на концентрацијата на кислород на големи надморски височини. Честите будења и слабиот квалитет на спиење се типични за овој вид на несоница, која обично е најтешка првите неколку дена, но ваквата состојба може да трае. Одредени видови на лекови може да помогнат во спречувањето на појавата на несоницата поради надморска височина.
М-р фарм. Соња Пецевска
