Потсвесно-свесната борба со стереотипите продолжува. Свесниот ум брзо се прилагодува кон новите информации што можат да се класифицираат според стереотипи, но потсвеста може да игнорира многу повеќе значајни факти
Нова научна студија потврди дека и покрај тоа што сме свесни за половата рамноправност, сепак во нашата потсвест постојат длабоко вкоренети предрасуди со кои секојдневно се бориме. Кога на испитаниците им биле дадени две имиња – Џонатан и Елизабет , а потоа биле прашани кој од нив е лекар, а кој е медицинска сестра, тие типично одговарале дека подеднаква е веројатноста двајцата да ги работат двете професии. Но, експериментите за тоа колку брзо луѓето ги поврзуваат имињата со професиите, откриваат дека нашите мозоци функционираат според стереотипија. Испитаниците од студијата имале поголема веројатност да го асоцираат името Џонатан со професијата лекар, а името Елизабет со професијата медицинска сестра.Човечкиот мозок функционира според стереотипи.
Овој вид на имплицитна асоцијација или потсвесното парирање базирано на стереотипи е добро познато во психологијата. Но, сега истражувачите откриваат дека дури и откако на волонтерите им било кажано дека Џонатан е медицинска сестра, т.е. брат, а Елизабет е лекарка, имплицитните предрасуди не се менуваат. Стереотипите во нашиот мозок функционираат како „ментална заштита“ што се чини дека ги превенира луѓето од ажурирање на нивната потсвест со нови ставови и факти, истакна Џек Као – Jack Cao, дипломиран студент по психологија на Универзитетот „Харвард“ во Масачусетс.
Стереотипите можат да бидат многу корисни во животот, сметаат експертите.
Истражувачот Као и неговиот советник социјалниот психолог од „Харвард“, Мазарин Банаџи – Mahzarin Banaji ја изградија студијата врз податоците дека свесните ставови кај луѓето имаат тенденција да бидат повеќе просветлени, отколку нивната потсвесна обработка. Овие суптилни предрасуди се откриваат низ задачите со имплицитна асоцијација во која на луѓето им се дадени два збора, како на пример „Елизабет“ и „лекар“, а потоа требале да притиснат копче доколку зборовите се поврзани. Концептите коишто се потесно врзани се процесирани побрзо. Испитаниците побрзо притискале на копчето доколку зборот „лекар“ бил во пар со името „Џонатан“, отколку со „Елизабет“.
„Кога ги разгледуваме имплицитните одговори на луѓето, тие не се ажурирани толку брзо и лесно и прецизно како експлицитни верувања“ – објаснува Као за Live Science.
Научниците го повториле експериментот со околу 3.400 други испитаници со променети податоци и резултатите биле многу слични. Во финалната студија, истражувачите употребиле две машки имиња: Метју и Бенџамин, а професиите биле „научник“ и „уметник“. Овие резултати покажаа дека без постоење на стереотип врз кој се заснова размислувањето, испитаниците ги ажурирале своите потсвесни верувања лесно. Нивните имплицитни асоцијации соодветствувале со нивните експлицитни верувања.
Провери дали и твојот мозок е склон кон стереотипи
„Се чини дека постои лепливост во нашите имплицитни верувања“ – вели Као. Во нивната студија, објавена во Зборникот на националната академија на науките – Proceedings of the National Academy of Sciences – PNAS, Као и д-р Банаџи го споредија феноменот на старата загатка за таткото и синот, кои се настрадани во ужасна сообраќајна несреќа. Таткото умира, а синот е пренесен во болница, каде што хирургот го погледнува и вели: „Не можам да работам на овој пациент. Тој е мојот син“. Во 1985 година, еден од авторите на новата студија се обиде да ја реши оваа загатка со давање на одговорот дека можеби хирургот е биолошкиот татко, а другиот човек бил очувот. На големо разочарување на научникот, точниот одговор на загатката е дека хирургот е мајката на момчето. Ова потврдува дека стереотипијата го ограничува нашето размислување.
Како стереотипите ни помагаат во животот
Во една студија објавена во истиот зборник во 2014 година, друг тим од истражувачи откри дека колку е појака имплицитната асоцијација на луѓето помеѓу мажите и математиката, толку било помалку веројатно тие да вработат жена за хипотетичка работна позиција која во себе вклучува основна аритметика. Најголем дел од нашите потсвесни уверувања ги носиме во нас и без да сакаме, а наметнати ни се уште од детството и тоа не само поради тоа како сме воспитани, туку и во каква средина сме пораснале и живееме. Како што растеме, некои работи ги прифаќаме такви за какви што општо се перципираат од типот „така треба да е“ или „така треба да биде“. А зошто? Затоа што „така било отсекогаш“…
„Некои студии открија дека постојат начини за да се помрднат имплицитните ставови на луѓето“ – истакнува Као. На пример, доколку луѓето имаат неутрален став кон еден човек, лесно е тој став да се трансформира во негативна реакција, доколку им кажете на луѓето дека конкретниот човек е педофил. Но, борбата против вкоренетите стереотипи може да биде потешка задача, вели Као. „Има еден дел од тебе којшто се припива до стереотипот, иако знаеш дека стереотипот не може да се примени“ – заклучува тој.