Најновата анализа за ефектите од неформалното сеопфатно сексуално образование на „ХЕРА“ даде охрабрувачки резултати
Истражувањата покажуваат дека младите што имале пристап до релевантни информации од областа на сеопфатното сексуално образование знаат да се заштитат, а стапката на тинејџерска бременост/абортуси е значително ниска. Тоа беше причина да разговараме со Драшко Костовски, програмски директор на „ХЕРА“. Во Македонија не постои точна статистика на случаи со сексуално преносливи инфекции, но лекарите, како и Асоцијацијата за здравствена едукација и истражување „ХЕРА“, предупредуваат дека се во пораст сексуално преносливите болести како хламидија, ХПВ, гонореја и ХИВ.
Зошто во 21 век доаѓа до зголемување на бројот на сексуално преносливи болести, наместо нивно искоренување?
Податоците кои се на располагање со сигурност укажуваат на пораст на хламидија, a праксата укажува дека слична е состојбата и со другите сексуално преносливи инфекции. Причините за ова се, секако, поврзани со повеќе фактори, но секако, ограничениот пристап до услуги и информации за сексуално и репродуктивно здравје има голем ефект. Информациите не им се достапни на младите, а оваа превентивна мерка треба да преставува само прв чекор. Сакам да кажам дека пристапот до информации е неминовност, а треба да се стори многу повеќе: да се преземат мерки со кои информациите младите ќе ги применат во секојдневието. Ефективните програми во светот укажуваат дека младите треба да информираат и за други теми (покрај СПИ), да стекнат вештини и да ги сменат ставовите, за да можат да го сменат своето однесување.
Дали постојат информации за стапката на тинејџерска бременост и абортуси кај нас?
Оние податоци со кои располагаме, а тоа се оние истакнати во Извештајот за Заводот за здравствена заштита на мајки и деца, каде се укажува дека во 2010 година се регистрирани 183, а во 2014 година 217 абортуси кај жени под 20 години, што значи дека се бележи пораст. Сличен пораст има и кај податоците за бременост кај адолесцентките. Тука би ги споменал загрижувачки-те случаи за кои сè уште ќе треба да се истражува, со девојката на која ѝ се случи прекин на бременоста за време на апсолвентска екскурзија и која доби само јавно осудување, наместо да ѝ се понуди социјална и психолошка поддршка. Вообичаено, во светот, ваквите појави се показател на отсуство или недоволно образование за сексуалноста. Можам да кажам дека во земјите каде училиштата обезбедуваат сексуално образование, стапката на тинејџерска бременост/абортуси е значително ниска.
Грижата за сексуално и репродуктивно здравје не ги засега само жените, туку и мажите, кои треба да имаат еднаков пристап до информации. Денес (1 ноември) започнува Мовембер, месецот посветен на машкото здравје. Колку мажите во Македонија се информирани за СРЗ?
ХЕРА е членка на организацијата MenEngage која се стреми да ги вклучи мажите во остварување на родовата еднаквост, но и во унапредување на нивното сексуално и репродуктивно здравје. Мажите/момчињата се помалку информирани од девојките, преземаат повеќе ризици, поретко одат на лекар (само која состојбата е значително влошена) и затоа имаат и полошо здравје. Тие се жртви на родовата улога/идеал, односно мачоизмот кон кој се стремат. Ова го гледаме во нашите младински пријателски центри „Сакам да знам“, а го гледаме и за време на обуките за сеопфатно сексуално образование.
Затоа е потребно да се работи на нивно вклучување и информирање, што во дел го прави и кампањата на Мовембер.
Пред неколку години изработивме брошура наменета само за СРЗ на машки, можете да ја видите на следниов линк.
Зошто е потребно сексуално образование во училиштата?
На некој начин ова прашање се одговори во претходните. Здравјето има поширока дефиниција, значи не се работи само за сексуално преносливи инфекции и заштита. Од сеопфатното сексуално образование (ССО), се очекува младите да бидат добро информирани, да имаат вредности, но и вештини, за самите да можат да донесат одговорни одлуки, но и да ги почитуваат потребите и одлуките на другиот/другата, да не бидат насилни, да не бидат хомофобични, да бидат задоволни низ целиот свој живот. Ова е од особена важност во време кога младите живеат во сексуализирана култура, а во која е забрането да се разговара отворено за сексуалноста.
Ваквиот пристап, според истражувањата, покажува дека има ефект. Штотуку правевме анализа за ефектите од неформалното сеопфатно сексуално образование на ХЕРА и резултатите се охрабрувачки, погледнете на следниов линк.
Што опфаќа сексуалното образование?
Тоа не е образование каде се учи само како да се води љубов, како што многу мислат. ССО е сеопфатно затоа што ги вклучува и родителите и наставниците и децата и лекарите. Се заснова на принципите на човекови права, родова еднаквост и признавање на различните сексуални ориентации и родови идентификувања. Сеопфатно е бидејќи покрива 7 теми: род, сексуално и репродуктивно здравје, граѓански аспекти, задоволство, врски и односи, насилство и различност. Покрај мултидисциплинарноста, важно е дека сите содржини мораат да бидат во согласност со потребите и развојните капацитети на децата.
Автор на фотографијата: Ванчо Џамбаски
Според холандскиот закон, уште во основно училиште, учениците треба да стекнат соодветно образование за сексуалноста, соодветно прилагодено за возраста. Со оваа практика, Холандија бележи најдобри резултати за сексуалното здравје кај тинејџерите. Каков модел на ССО е соодветен во Македонија?
Така е! Имам предвид дека Холандија е успешна приказна бидејќи одамна работи на ова прашање. А Македонија треба да го осмисли својот модел. Речиси сè е спремно. Има рамка за ССО уште од 2010 година напишана од стручни лица од одговорните институции. На почетокот, додека не се најде системско решение, би било добро тоа што веќе го имаме во наставните програми да се среди. Да се исчистат неточните информации од учебниците, да им се помогне на наставниците во имплементацијата преку обуки и прирачни материјали. Понатаму е добро да се помогнат граѓанските организации кои обезбедуваат неформално ССО. А во меѓувреме, но што поскоро, стручната работна група треба да осмисли модел.
Кои се клучните и критичните точки за реализација и какви се моменталните услови за реализација на ССО во македонските училишта?
Наставниците сами ни се обраќаат за ССО. Но тие се преоптоварени со други обврски, постојано имаат нови проекти и програми, екстерни тестирања. Затоа ќе повторам, мотивираните наставници треба да добијат поддршка во обука и материјали, безбедна средина и време, односно растеретување од други обврски.
Значи државата треба да покаже сериозна намера за да направи подобрување, а не да биде пречка на оваа иницијатива.
Постојат 4 национални стратегии што препорачуваат ССО, постојат препораки од комитетите за ОН за човекови права, Комисијата за еднакви можности препорача пилотирање на сексуално образование. Сепак, Министерството за образование и наука и покрај бројните обраќања на педесетина граѓански организации стои на ставот дека на Македонија, не ѝ треба подобро образование за сексуалноста. Во една прилика, министерот Ристовски искажа и лични идеолошки убедувања поради кои не сака сексуално образование. Ова значи дека Министерството може да биде лидер на овој процес само кога ќе ги унапреди своите демократски капацитети воопшто.
