Што е респираторен синцицијален вирус (РСВ) и што предизвикува?
Респираторен синцицијален вирус (РСВ) е одговорен за бројни респираторни инфекции (најчесто кај деца). РСВ инфекцијата е сезонско заболување. Кај нас епидемии на РСВ инфекции се јавуваат од ноември до април, со пик во текот на јануари и февруари, при што земаа значаен замав после корона кризата како резултат на падот на имунитетот на општата популација.
Околу 90% од децата ја преболуваат првата РСВ инфекција во првите две години од животот, а повеќе од 40% од заразените деца развиваат симптоми на бронхиолитис и/или пневмонија, а околу 1-2% од овие пациенти бараат болничко лекување поради потешки симптоми или развој на компликации. Ризикот од инфекција е поголем кај децата кои посетуваат колектив (училиште, градинка) или имаат постари браќа кои посетуваат училиште, кај деца кои се изложени на загаден воздух и/или чад од тутун и кај деца кои биле доени кратко време.
Предвремено родените деца и децата со вродени срцеви заболувања или хронични белодробни заболувања имаат висок ризик да развијат тешка форма на болеста доколку добијат РСВ инфекција во раното детство. Причината за тоа е што предвремено родените бебиња немаат целосно развиени бели дробови. Дополнително, поради предвременото породување, нивната отпорност на инфекции е значително намалена – и поради незрелиот имунолошки систем и поради помалото количество на заштитни антитела што ги добиваат од мајката преку плацентата.
Пренос и симптоми на респираторна синцицијална вирусна инфекција
Респираторниот синцицијален вирус (РСВ) се пренесува преку воздух/капки (кашлање и кивање) и директен контакт со заразени секрети (допир, бакнеж) или контаминирани предмети (играчки, работни површини). Познато е дека вирусот опстојува и до неколку часа на работните површини, а луѓето со незабележливи симптоми на болеста можат да го пренесат вирусот без да знаат. Преболувањето од РСВ инфекција не создава доживотен имунитет, а можни се повторни инфекции во текот на животот, но тие обично се манифестираат со поблаги симптоми.
Респираторниот синцицијален вирус кај постарите деца и возрасните најчесто предизвикува симптоми слични на блага настинка. Сепак, кај доенчиња и мали деца, РСВ инфекцијата најчесто предизвикува бронхиолитис. На почетокот на болеста обично се појавуваат симптоми на инфекција на горниот респираторен тракт кои наликуваат на настинка – послаба назална пропустливост и зголемено лачење. Како резултат на оштетување на мукозната мембрана на малите бронхии и бронхиоли и акумулација на секрет, протокот на воздух станува отежнат и се појавуваат карактеристични симптоми.
Првиот знак е обично сува и иритирачка кашлица, која понекогаш може да биде многу интензивна и да го попречува сонот и хранењето. Тоа може да биде придружено со забрзано дишење, отежнато дишење (свиркање при издишување) или отежнато дишење при вдишување, температура, немир, послаб внес на храна и течности и синкава боја на усните. Во потешки случаи, RSV може да предизвика пневмонија покрај бронхиолитис. Како компликација, може да се развие акутен отитис медиа, предизвикан од РСВ или истовремено присутна бактериска инфекција. Кај недоносените и помладите бебиња, апнеја (запирање на дишењето) може да биде првиот знак на болеста.
Превенција и третман на РСВ инфекции
Бидејќи респираторниот синцицијален вирус се пренесува со капки и со контакт со заразени секрети или контаминирани предмети, превенцијата од инфекција се заснова на општи хигиенски мерки (како што се редовно миење раце, изолација на пациентот, избегнување места каде што се собираат голем број луѓе за време на епидемии, дезинфекција, носење заштитни маски).
Третманот е симптоматски, а повеќето деца имаат лесна форма на болеста и не бараат болничко лекување. Индикации за болничко лекување се лошата општа состојба на детето, постојаната кашлица која не се смирува и го оневозможува земањето на храна и течности и го попречува сонот; дехидрација, отежнато дишење, невообичаена поспаност или раздразливост и потреба од кислород и апнеја.
Детето треба да се надополнува со течности, да се овозможи добра проодност на носот со употреба на назални деконгестиви и редовна тоалета (аспирација на слуз), да се намали покачената телесна температура и да се следи текот на болеста и виталните функции кај децата. Кај деца над 2-годишна возраст корисни се инхалации со хипертоничен солен раствор и N-ацетил цистеин со цел разблажување на слузта, полесно искашлување и уништување на причинителите. Антибиотиците се даваат само ако во исто време има докажана бактериска инфекција.
Повеќето инаку здрави доенчиња и деца целосно закрепнуваат во рок од неколку дена до две недели од почетокот на инфекцијата. Меѓутоа, по закрепнувањето од инфекција со РСВ, преосетливоста на дишните патишта се задржува, што може да трае со месеци. Поради ова, детето може да има симптоми на отежнато дишење (свиркање во градите), ‘рчење, и отежнато дишење поради разни дразби (респираторни инфекции, загаден воздух, пасивно пушење и други). Доенчињата и малите деца кои имале потешка клиничка слика на РСВ инфекција и бронхиолитис се изложени на зголемен ризик за повторливи епизоди на отежнато дишење и кашлање во текот на првите 6-10 години од животот. Некои студии покажуваат дека потешка форма на инфекција со РСВ (но и со некои други вируси, особено риновирус) го зголемува ризикот за подоцнежен развој на астма, но и други фактори играат значајна улога во развојот на оваа хронична болест – првенствено генетски фактори (семејно наследување) и влијанието на средината во која живее детето.
