Медиумите во Македонија, сè уште немаат или имаат само малку застапени теми од областа на здравјето и соодветната здравствената едукација
Д-р Денис Ал Кхалили е специјалист по педијатрија и претседател на здружението „Лулка“, коешто се залага за подобрување на условите со кои се среќава жената и семејството во периодот пред забременувањето, во текот на бременоста и породувањето.
Како претседател на здружението „Лулка“, сте дел од многу хумани акции, советувалишта и работилници за бременост, родителство, породување и грижа на бебе. Може ли да кажете колку жените (трудниците) во Македонија имаат точни информации за овие теми и воопшто, од областа на здравствената едукација?
Организацијата „Лулка“ е непрофитна организација и во својата скоро осумгодишна работа, има спроведено голем број активности за здравствена едукација на граѓаните и за поддршка во периодот на бременост, породување, доење, нега и воспитување на децата. Можам да кажам дека денес, споредено со периодот кога почнавме да работиме, има многу повеќе достапни информации, пред сè на интернет и „Фејсбук“, а за среќа, има и сè поголем интерес од страна на граѓаните за теми поврзани со здравјето.
Како лекар, мора да нагласам дека на интернет и „Фејсбук“, има и голем број погрешни информации, кои се движат од застарени упатства и практики, па до исклучително опасни информации, совети и непроверени третмани кои може во некои случаи да нанесат повеќе штета отколку корист.
Граѓаните, читателите, треба да бидат свесни дека интернетот како медиум нуди безброј информации за секоја тема, но значаен дел од тие информации се без позадина, во нив нема наведено име на автор, кој стои позади текстовите, советите, и поради тоа секоја информација треба да ја проверат и поразговараат со својот гинеколог, педијатар, матичен лекар. Исто така, сакам да нагласам дека, иако има достапни многу информации на интернет, сепак има малку на македонски јазик, а најзначајните класични медиуми како телевизијата, радиото и дневните весници во Македонија, сè уште немаат воопшто или имаат само малку застапени теми од областа на здравјето и соодветната здравствената едукација. Поради недостигот на вакви информации кои се важни се секого и би требало да бидат достапни во медиумите, во секојдневната работа се почесто се среќаваме и со нелогичности, понекогаш чудни или дури и смешни информации и мислења, кои за жал го надополнуваат недостигот на точни и проверени информации од областа на здравствената едукација.
Како и општата популација, и трудниците често на почеток на бременоста не се запознаени со основните информации за текот на бременоста, ризиците и опасностите, задолжителните прегледи, туку поактивно се запознаваат со овие важни информации во текот на бременоста. Во современата медицина е општо прифатено дека бременоста е најздрава и со најдобар исход, доколку е планирана и доколку идните родители навремено ги имаат сите потребни информации и предзнаења. Оттука произлегува дека во врска со овие теми ни претстои уште многу работа, пред се за информирање на генералната популација, младите и партнерите во текот на бременоста.
Кои совети би им ги дале на жените коишто планираат бременост?
Јас од мое име и од името на тимот на организацијата Лулка, би им препорачал на оние кои планираат бременост да се информираат квалитетно уште пред забременување. Во текот на бременоста да одат на редовни акушерски прегледи, да земаат фолна киселина во согласност со препораките од гинекологот, да бидат свесни за својата бременост и да се прилагодат на неа. Ги покануваме младите луѓе навреме да ги прочитаат бројните информации кои се достапни на интернет страницата на организацијата „Лулка“. Секако, по забременувањето да се пријават и да ги посетат нашите едукативни работилници за бременост, породување и за доење кои организацијата Лулка ги спроведува од 2011 година и каде се пренесуваат многу важни информации за здрава бременост и здраво бебе.
Што е предвремено родено бебе и каков третман му е потребен на едно вакво бебе?
Откако започнавме како организација да работиме со трудниците и родителите, започнавме да се запознаваме и со предизвиците на предвременото породување. Предвремено породување е секое породување пред 37-мата гестациска недела, а колку е помала гестациската возраст на бебето, толку тоа бара посериозен третман, поопсежни и инвазивни процедури и има поголем ризик од смрт или последици врз развојот на детето. Предвременото породување е сериозна тема, која погодува 10 – 15% од сите новородени, нивните семејства, секако и здравствените работници и институции каде се третираат овие бебиња.
Светот на големо се занимава со проблемот на предвремено породување, се прават напори за подобар третман на бебињата, за квалитетен транспорт, нега, но и за поддршка на семејствата кои се засегнати, додека е бебето во болница и нивно оспособување за нега на бебето по доаѓањето дома. Овие бебиња/дечиња бараат специфични услови за нега дома и особено сериозен национален систем за следење и рано откривање на развојните потешкотии и отстапувања, со нивен соодветен третман. Организацијата „Лулка“ сериозно работи на оваа тема, партнери сме на Европската фондација за грижа за новородени (EFCNI), која на глобално ниво се застапува за предвреме родените бебиња и нивните семејства. Работиме на информирање на целокупната јавност за проблемот на предвременото породување, за поддршка на семејствата кои имаат предвреме родено бебе, како и за идно постепено воведување на стандарди во негата, третманот и следењето (Follow-up) на новородените и предвемено родените бебиња.
Кои се причините за зголемување на бројот на предвремени породувања?
Една од главните причини за предвремено породување се инфекциите во текот на бременоста, кои треба да се откријат навреме, пред забременување и во текот на бременоста, преку соодветни микробиолошки прегледи и секако соодветно да се лекуваат. Во последно време расте бројот на бремености со вештачко оплодување (Ин-витро), кое исто така се смета за значаен ризик за предвремено породување.
Модерниот брз начин на живеење, стресот, психичката состојба на мајката и многу други фактори влијаат на поголемиот број на предвремени породувања.
Од педијатриски аспект, важно е навремено транспортирање на трудницата до центар каде може да се третира предвремено родено бебе, или соодветен транспорт доколку бебето се роди таму каде што нема услови за соодветен долготраен третман на предвреме родени бебиња. Секако, бројот на предвремени породувања се очекува и понатаму да расте, а наша обврска како организација и како професионалци кои работат со овие групи на пациенти е постојано да тежнееме да го подобруваме третманот, негата и следењето на овие бебиња и деца и да се обидеме да се доближиме до стандардите кои важат низ болниците во Европа и светот.
Што се презема за унапредување на доењето? Дали располагате со некаква статистика колку во Македонија жените дојат?
Организацијата „Лулка“ е претставник на WABA во Македонија. WABA е Светска алијанса на движењата за заштита, поддршка и промоција на доењето. „Лулка“ е единствената граѓанска организација која се занимава со доењето, негова заштита и поголема застапеност, едукација на трудниците за доење, поддршка на мајките кои дојат итн. Со поддршка од WABA, организацијата „Лулка“ ја одбележува Светската недела на доењето од 1 до 7 август секоја година.
Состојбата со доењето во Македонија е незадоволителна. Минатата година од страна на Министерството за здравство и Здравствен дом Скопје беа презентирани информации за околу 44% застапеност на доењето на 6 месечна возраст на бебето.
Доењето во денешно време се смета за биолошка норма, процес кој обезбедува најдобро здравје и најдобар можен исход и кај мајката и кај бебето, со позитивен ефект врз семејниот буџет и заштита на животната средина.
Ние како организација секоја година ја одбележуваме Светската недела на доењето, на нашата веб страна нудиме многу информации за правилно започнување и одржување на доењето. Од минатата година, секој месец организираме работилница за доење, каде што ги обучуваме трудниците и младите мајки како правилно да започнат со доењето, како да ја одржат лактацијата, позициите за доење, анатомијата на жената и доењето, како да се надминат потешкотиите и слично.
Зошто доењето е најдобар избор за бебето? Кои придобивки ги има мајката од доењето? Кој е Вашиот став за доење во јавност?
Доењето во минатото се потенцираше како најдобро, најдобар избор за мајката и за бебето. Од неодамна тоа се смета за биолошка норма, нешто кое е природна и неприкосновена основа за квалитетен раст и развој на бебето, како физички така и психички. Бебињата кои се доени се поздрави, имаат помалку потреба од прегледи, антибиотски третмани и помал број хоспитализации. Доењето освен за бебето, е корисно и за мајката. Мајките кои дојат помалку крварат во послепородилниот период, имаат помала веројатност да развијат постпородилна депресија, помала веројатност за малигна болест на дојка и јајници итн.
Ставот на „Лулка“ за доењето во јавност е ист како и на сите кои се залагаат за негова поголема застапеност. Ние апсолутно го поддржуваме доењето во јавност и сметаме дека треба да се обезбедат услови насекаде да може да се дои, наспроти рестрикциите и забраните кои некаде се практикуваат. Секако, за да го видиме вистинското значење на движењето за и против доење во јавност, треба доењето кај нас да биде многу повеќе застапено, за што се надеваме дека наскоро ќе се случи.
Еден од чекорите за успешно доење е информираноста на трудниците за придобивките од доењето. Токму затоа, „Лулка“ организира работилници. За какви работилници станува збор и каков е досегашниот одзив? Воедно, која е нивната цел и што сакате да постигнете?
Работилницата за доење започна како специјален настан во август минатата година, по повод Светската недела на доењето 2016. Поради големиот интерес за оваа работилница, продолживме да ги организираме ваквите работилници континуирано. За доењето да биде повеќе застапено и соодветно и навремено започнато, потребно е исполнување на неколку услови. Еден услов е сигурноста и самоувереноста на мајката, кои доаѓаат од запознавање со процесот на доење уште во текот на бременоста.
Други важни предуслови за правилно започнување и одржување на доењето се рано започнување со доење по породувањето, во првите 30-60 минути, како и поддршката која ѝ е потребна на мајката во првите недели по породувањето, во форма на патронажни посети или стручна помош со доењето во домот.
Работилниците за доење имаат за цел да го подобрат првиот сегмент, подобра информираност за доењето на трудниците со цел смиреност и самоувереност, бидејќи лактацијата многу зависи од психичката состојба на мајката после породувањето. Оваа и другите работилници, како и сите активности на организацијата „Лулка“ се спроведуваат со несебичната поддршка од компаниите Винер Лајф, Филипс АВЕНТ и ФармаС.
