Може ли одреден мирис да евоцира спомени?
Многумина од нас се имаат соочено со враќање на слики и спомени предизвикани од мирис, но ретко кој ја разбира причината што ја предизвикува оваа појава.
Според научниците, оваа моќна појава е дел од стратегијата за опстанок, но се развила во комплекс. Д-р Бруер Ворик вонреден професор по психијатрија на Универзитетот во Мелбурн, ја има посветено својата кариера за да ја разоткрие мистериозната врска која ја има мозокот со чувството за мирис.
Тој објаснува дека мирисите може да ни предизвикаат спомени за кои не сме биле свесни дека постојат.
“Некои спомени се чуваат во нашата подсвест и ние не сме свесни за нив, бидејќи тие не ни биле потребни во секојдневието”. Д-р Бруер ги споредува сеќавањата со сонувањето кое се случува секоја вечер но ги паметиме само оние кои предизвикуваат силни чувства во нас.
Повеќе студии покажаа дека сеќавањата предизвикани од мириси се по живи и емоционални од оние предизвикани од звуци, зборови, па дури и слики.
Во 2009 година, тим од Вајцман Институтот за наука во Израел покажа дека одредени мириси се врежани во нашите мозоци на рана возраст – тие имаат речиси повластен статус во нашите сеќавања.
Д-р Yaara Yeshurun, е главен автор на израелската студија. тој ја спроведува оваа студија со волонтери на кои им покажува слики и истовремено ги изложува на пријатни и непријатни мириси и звуци. Ова го повторува двапати во тек на 90 минути при што се користи со функционална магнетна резонанца во која се гледа активноста на мозокот. После една недела повторно на волонтерите им се покажани сликите кои им биле презентирани со цел да се забележи асоцијацијата на слики со мириси. Генерално, на волонтерите им било полесно да се сетат на непријатните мириси, а не на пријатни.
Но, скеновите на магнетна резонанца исто така покажале дека дел од регионот на хипокампусот на мозокот „осветлува“ на истиот начин како кога волонтерите биле изложени на првиот мирис на кој биле изложени претходната недела.
Нивните мозоци не реагирале на ист начин кога волонтерите го мирисале вториот мирис.
Експериментот бил повторен со користење на звуци, за да се види дали тие имаат исто влијание на меморијата.
„Ние откривме дека првото спарување помеѓу една слика и мирис создава посебен потпис (патека) во мозокот која понатака би била асоцијација“ вели д-р Јаара.
Ричард Аксел и Линда Бак се нобелови лауреати од 2004 година кој ја објаснуваат функцијата на олфакторниот систем, начинот на кој се обликуваат сеќавањата и нивната поврзаност со чувството за мирис. Првата нивна заедничка работа е уште од 1991 година и од тој период имаат направено низа пионерски студии. Нивната работа на оваа тема го разјаснува системот за мирис на молекуларно и генетско ниво па се до начинот на кој се организирани клетките, и представува научно докажана основа. Но, сè уште има многу што е непознато.
Мирисот е еден од основните инстинкти кој го води животинскиот свет во процесот на преживуваање. Кај нив чувството за мирис може да иницира реакција на борба или бегство (кога газелата го чувствува мирисот на лавот донесен од ветрот) што е доказ дека се заобиколува свеста и дека мирисот го стимулира директно емоционалниот дел од мозокот предизвикувајќи реакција на бегање, многу порано од моментот кога животното станува свесно за опасноста која го демне. Кај луѓето во денешно време мирисот не е толку поврзан со моментот на преживување, но може да иницира спомени кои се проткаени со интензивна емоција од минатото но се избришани од свеста. На пример мирисот на хлор кај возрасен кој на 5 годишна возраст доживеал непријатно искуствово во базен. Тој може комплетно да го заборавил настанот, но мирисот на хлор може да го врати непријатниот спомен, па дури и да предизвика реакција на страв од пливање во базен.
За човекот е јасно дека не може да избере да не мириса кога живее. Настаните кои се случуваат во човечкиот живот одат паралелно со мирисните перцепции, тие оформуваат одредени патеки во лимбичкиот систем, и секој од нив останува закопана во нашата подсвест. Секоја мирисна стимулација може да води кон вадење на некоја случка од минатото која била проследена со нај интензивни емоции.
