Живееме во дел на Европа каде има многу вкоренети митови и невистини поврзани со здравјето
Нестручни извори на информации на интернет и лаици кои даваат совети за здравјето во комбинација со застарените сфаќања за здравјето, можат да направат голема штета. За важноста од здравствена едукација, разговаравме со д-р Александар Митов, м-р по јавно здравје и влијанијата на животната средина врз човековото здравје.
Д-р Митов, во последно време сте почесто присутни на телевизиите и веб порталите како зборувате на тема – здравствена едукација. Како ја оценувате генерално состојбата со здравствената едукација на граѓаните во Македонија?
Тоа што јас го правам е дел од една поширока активност која се нарекува „промоција на здравјето”. Според дефиницијата на Светската Здравствена Организација, тоа е процес на оспособување на луѓето за да ја зголемат контролата над сопственото здравје, а со тоа и да го подобрат своето здравје. Забележете, Ве молам, каков акцент се става на личната улога во подобрувањето и чувањето на своето здравје. Оттука произлегува и важноста на едукацијата за најважните здравствени теми. Самите најдобро го создаваме своето здравје.
Ние живееме во дел на Европа каде има многу вкоренети митови и невистини поврзани со здравјето. Истите тие погрешно се поврзуваат со традицијата. Сепак, според мене, не станува збор за традиција, туку за застарени сфаќања кои би требало да се надминат. Им поминало времето. Дополнителен проблем се нестручните извори на информации на интернет, како и многу неуки луѓе кои си дозволуваат да даваат совети за здравјето.
Резултат на сето тоа е едно море од информации, еден наплив, и разбирливо е дека на луѓето им е тешко да разграничат што е вистина, а што не. Затоа треба да бидат особено внимателни од каде и од кого прифаќаат совети за своето здравје. И токму затоа и самиот, а ги повикувам и сите останати колеги лекари, треба да зборуваме што почесто на теми важни за здравјето граѓаните.
Вие најчесто се повикувате на научни студии и официјални препораки од релевантни стручни организации. Дали тој пристап го препорачувате и за општата јавност?
Проблемот со тие препораки, како и со резултатите од научните студии, е тоа што некој мора да ги „преведе” на разбирлив јазик. Науката треба да биде преведена и искомуницирана на вообичаен и секојдневен речник. И најголемата вистина кажана на неразбирлив јазик не би ни била од корист, зарем не?
Затоа и јас се трудам да го правам токму тоа: да ги најдам најновите препораки и најверодостојните студии, да ги анализирам, и во разбирлив јазик да ги доближам до јавноста.
Притоа, темите ги обработувам внимавајќи на два критериума: прво, да се дел од јавното здравје, а се чувствувам повикан да зборувам на такви теми бидејќи сум магистер по јавно здравје, и второ, да се поврзани со исхраната, бидејќи изминатава деценија се фокусирав пред се’ на влијанијата на храната во спречувањето и лекувањето на болестите. Конечно, не секоја научна студија е веродостојна и вредна за цитирање, но токму тука доаѓа до израз умеењето кои студии да се одберат како квалитетни и веродостојни и да се анализираат. За жал, постои и т.н. „junk science“ (научно ѓубре).
Споменавте дека е можно не само спречување на болести, туку е лекување на истите преку исхраната. На што мислите поточно?
Храната е прва линија на терапија за многу болести, пред сè за хроничните болести. Значи, прво што треба да се направи е да се интервенира во начинот на кој пациентот се храни и во степенот на физичката активност. Промената на овие два параметри може значително да ја подобри состојбата на пациентот, и останатата терапија која тој ја прима – да биде поделотворна.
Еве да ги земеме за пример покачениот притисок и покачените масти; па и според самите официјални стручни лекарски здруженија во светот, прво што треба да се направи кај тие пациенти е: да се измени исхраната и активноста. Потоа, ако тоа не даде резултати во догледен период (што е малку веројатно, резултати ќе има!) тогаш се применуваат и лекови односно т.н. медикаментозна терапија.
Истото важи и за лекувањето на дијабетот каде исхраната е од клучно значење.
Потоа, постојат соодветни нутритивни протоколи и за кардиоваскуларните болести, како кај срцевиот и мозочниот удар. Кај малигните болести, науката покажува дека исхраната треба да е дел од тој сеопфатен, интегрален пристап на лекување. Постојат многу охрабрувачки резутати за тоа што може да придонесе правилната исхрана и вежбањето кај тие пациенти. Само за пример, најдено е дека редовното вежбање кај пациенти со веќе дијагностициран рак може да го намали ризикот да се врати болеста (после терапија) и за над 30%! Знаете, вакви перфоманси да покажеше хемиски лек, истиот ќе беше многу познат и ќе беше изгор скап.
Врз основа на сите тие научни студии, се создаваат конкретни нутритивни протоколи кои им се даваат на пациентите како дел од терапијата. Многу центри во Европа и САД веќе го имаат овој пристап, и ја прифаќаат исхраната како дел од терапијата.
