Правото на здравје и здравствена заштита е основно човеково право и сите имаат право да го остварат
Според најновиот извештај на европскиот здравствен потрошувачки индекс, (објавен на 30.01. 2017 година), Македонија е највисоко рангирана во делот на достапноста на здравствените услуги. Но што велат пациентите, што велат оние од маргинализираните групи, како и оние коишто се грижат за правата на пациентите? Kаков е квалитетот на тие услуги и дали сите жители имаат еднакво право и пристап до здравствените услуги – се прашања што бараат одговор од повеќе аспекти, тргнувајќи од болничките ходници па сè до граѓанските здруженија и институциите.
Комисијата за унапредување на правата на пациентите, ја следи состојбата со заштитата на правата на пациентите и води евиденција за поединечни поплаки на пациенти. Претседателката на Комисијата, Кети Едровска Исајловска, истакна што навистина бараат пациентите за да се подобрат нивните здравствени права.
- Да се овозможи да се лекуваат со современи и квалитетни лекови кои ќе бидат ставени на позитивната листа на лекови;
- Подеднакво како за другите, така и за пациентите со животозагрозувачки болести да можат да го реализираат правото на ортопедски помагала и додаток за нега;
- Остварување на еднакво право и пристап до здравствените услуги на жените и маргинализираните лица, меѓу нив и Ромите;
- Реализација на правата на лицата кои останале без здравствено осигурување, што е посебен проблем кога се работи за хронични болни, претставуваат едни од клучните барања.
„Како сериозен проблем, Комисијата го оценува тоа што децата на улица во Р Македонија немаат можност да остварат здравствено осигурување“, истакнува Исајловска.
Правото на здравје и здравствена заштита е основно човеково право. Ова право, опфаќа право на здравствена заштита и пристап до установите за лекување. Најважен дел од остварување на правото на здравје, во прв ред, се правата на пациентите. Праксата досега покажува дека маргинализираните групи на граѓани не го остваруваат во целост ова право и често се жртви на нефункционално здравство.
Сафија Куртиш, 33 години, жителка на општина Шуто Оризари, смета дека не добива квалитетна услуга од одредени здравствени работници во болницата во нејзината општина. „Пред Нова година, морав да одам на дежурен лекар заради проблеми со висок крвен притисок. Дежурниот лекар ме праша зошто претходно ништо не сум презела и ме обвини дека не сум одговорна што сум дозволила да дојде до таа ситуација. Ѝ кажав дека мојата матична лекарка, која иако го знае мојот проблем, кој не е вообичаен за мои години (110 со 170 ми беше крвниот притисок), не ми обрнува внимание и не ми дава никакви информации и покрај тоа што упорно одам на преглед и ја молам да ме прати на испитувања. Воопшто не е љубезна и планирам да ја заменам што поскоро“, вели Сафија. Таа нема матичен гинеколог во нејзината општина, па за гинеколошки преглед оди во Железара. Од лекарката која што ѝ е матичен гинеколог, вели дека е задоволна, бидејќи ја известува за сите бесплатни прегледи што ѝ следуваат.
„Во никој случај не сметам дека во Шуто Оризари имаме непречен пристап кон здравствени услови. Исто така и хигиената во болницата е многу лоша, сум била во други болници, никаде не е толку валкано, па затоа, кога и да се разболам, трпам, седам дома и не одам на лекар“, вели Сафија. Сафија е само една од многуте, којашто, како што вели, ги избегнува прегледите бидејќи смета дека нема да биде соодветно третирана и дека нема да ѝ се помогне.
Здравствените политики и нивната промоција во ромските заедници имаат особена важност
“Здравјето на Ромите е директно зависно од можноста да ги користат државните здравствени бенефиции во поглед на пристапот до здравствени услуги и добра, од причина што не можат да си ги дозволат приватните услуги и самостојно да преземат мерки за подобрување на својата состојба, пред сè заради слабата економска моќ. Од тие причини здравствените политики и нивната промоција во ромските заедници имаат особена важност, а јавните здравствени установи посебно треба да изнајдат механизми како да ги вклучат Ромите во користењето на овие бенефиции, имајќи го во предвид фактот што помеѓу корисниците сè уште најмал е бројот на Ромите.” – истакнува Несиме Салиоска, извршна директорка на граѓанското здружение „Рома СОС“, фокусирано кон ранливите и маргинализирани групи, посебно кон Ромите.
Иако постојат голем број меѓународни и национални стандарди за заштита на правото на здравје, сепак, досега во административните, граѓанските и во кривичните постапки на националното законодавство бројот на поведени постапки за повреда на правата од здравствена заштита е многу мал, а додека во случајот на ромската заедница целосно отсуствува.1
Се заклучува дека Ромите имаат ограничени можности за пристап до информации и остварување на своите права во отсуство на правен застапник, па затоа се откажуваат од остварување на своите права.
Само заедно можеме да ги промениме нештата
„Само заедно можеме да ги промениме нештата“ е мотото на новиот проект наречен „Нови приказни од амбулантата“, кој е заедничка заложба на граѓанските организации: ХЕРА – Асоцијација за здравствена едукација и истражување, Кхам и Сонце. Преку прикажување на приказни, настани, ставови и искуства, од двете страни, од страната на докторите и од страната на Ромите, да се прикажат добрите практики, но и да се укаже што е она што уште треба заеднички да го менуваме.
Целта е преку создавање на нови приказни од амбулантната, да се создадат нови практики во здравството. Тоа значи дека треба да се срушат бариерите во комуницирањето помеѓу здравствените работници и Ромите, што директно влијае врз квалитетот на здравјето односно добивањето на здравствени услуги.
Кога ќе се овозможат еднакви права за сите пациенти, тогаш може да се зборува за квалитет во здравството.
Засега остануваат високите рангирања и пофалби за „Мој Термин“, наспроти полните ходници, уморните лекари коишто имаат двојно и тројно повеќе пациенти од тоа што реално можат да постигнат да прегледаат, незадоволните граѓани коишто избираат да се лечат приватно, и на крај остануваат оние, коишто ја немаат можноста да изберат приватно лечење, туку ја избираат едниствената можност што им се нуди, можноста да останат дома наместо на болница, надевајќи се дека ќе оздрават без лекарски третман.
- Анализа на предизвиците за правната заштита на правото на здравје и здравствената заштита на Ромите од практиката на РОМА С.О.С.: правото во практиката/[автори Несиме Салиоска, Тање Тренкоска ; превод на англиски јазик Кети Ефремоска]. – Прилеп : Ромска организација за мултикултурна афирмација – РОМА С.О.С., 2014. – 62, 60 стр. : илустр. ; 21 см
