Интервју со Д-р. сци. Лилјана Симјановска, ембриолог, научник и иноватор
Ембриолог, научник и иноватор, д-р.сци. Лилјана Симјановска која со својот пронајдок „Инкубатор со уред за директно контролирано јонизирање на воздух“, се стреми да го промени и подобри квалитетот при процесот на био-медицински потпомогнатото оплодување. Таа е истакнат специјалист со дваесет години искуство во молекуларната генетика и над десет години искуство во ембриологијата. За својата иновација досега има добиено мноштво специјални награди, и тоа осум странски и четири домашни, на меѓународни и домашни саеми за иновации.
Добитничка сте на многу награди и признанија за вашиот пронајдок „Инкубатор со уред за директно контролирано јонизирање на воздух“. Ќе сакате ли накратко да ни објасните за што станува збор?
Пронајдокот „Инкубатор со уред за директно контролирано јонизирање на воздух“, е СО2 инкубатор за клеточна култивација, кој овозможува развивање на нова технологија а тоа е примена на збогатена атмосфера со негативни јони при култивацијата на клетки. Овој тип на СО2 инкубатор, покрај вообичаените карактеристики кои ги имаат инкубаторите кои се користат во практиката, а тоа се одржување на константна температура, влага и одреден процент на присутни гасови (СО2, О2 и N2), има и уред со кој се врши контролирано производство и дистрибуција на негативни јони.
Целта е да се подобри квалитетот на клеточната култивација, односно да се овозможи клетките да бидат изложени на помал стрес, бидејќи испитувањата на примената на негативните јони на експериментални животни и луѓе имаат покажано дејство на амортизација на стресот кој вообичаено предизвикува каскада на биохемиски процеси со цел да се произведе повеќе енергија во клетките.
Овој пронајдок е наградуван со 12 награди, 8 странски и 4 домашни на меѓународни и домашни саеми за иновации.
Од каде потекнува идејата за инкубаторот?
Идејата за инкубаторот потекнува од сознанијата за исклучително поволното дејство на негативните јони на живите организми. Покрај тоа што овој изум ќе допринесе за подобри услови при одгледувањето на клеточните култури, истиот ќе овозможи и научни истражувања за механизмите на дејство на негативните јони на ниво на клетка, бидејќи сè уште е непознато на кој начин тие делуваат.
Познато е делувањето на негативните јони на ниво на организам, но како делуваат на ниво на клетка? Дали има новини на ова поле?
На ниво на организам негативните јони пројавуваат исклучително позитивни ефекти како што се: релаксација и чувство на задоволство, зголемување на енергија и концентрација, јакнење на имунитетот, анти-канцер дејство, продолжување на животниот век и др. Како негативните јони делуваат на клеточно ниво сè уште не е познато. Една од целите за создавање на ваков тип на инкубатор, всушност беше и желбата за откривање на начинот на делување на негативните јони.
Што значи неговата употреба при процесот на вештачко оплодување?
При процесот на вештачкото или био-медицински потпомогнатото оплодување (БПО), самиот процес на оплодување и понатамошниот развиток на новиот организам (ембрион), до неговото поставување во матката се одвива во лабораторија во СО2 инкубатор. Во лабораториите за БПО, од особена важност е квалитетот на воздухот и условите во кои се одгледуваат ембрионите. Примената на негативните јони покрај тоа што ќе направи идеално чист воздух за нивно одгледување, ќе го амортизира и стресот на клетките преку помало создавање на реактивните кислородни радикали кои влијаат на квалитетот на ембрионите.
До каде е реализацијата на вашиот пронајдок?
Пронајдокот е во фаза на испитување. Направена е една студија во препознатлива лабораторија за контрола на квалитет и валидација во областа на ин витро фертилизацијата, Ембриотулс во Барселона, Шпанија. Испитувањата се направени на ембриони од глувци, при што е покажано дека ембрионите одлично се развиваат во услови на збогатена атмосфера со негативни јони. Овие ембриони беа трансферирани во реципиенти кои родија здрави единки. Понатамошни испитувања на ембриони од крави ќе направиме на Факултетот за ветеринарна медицина во Скопје во лабораторијата за анимална репродукција. Со овие испитувања ќе се обидеме да откриеме на кој начин делуваат негативните јони на ниво на клетка.
Дали овој патент може да се применува и во други области од медицината?
Ембриологијата е само една област каде се применува клеточна култивација. Секако дека пронајдокот би можел да најде многу поширока примена во други области како што се регенеративната медицина, истражувањата на канцер клетки, матични клетки и истражувања на други типови на животински и човечки клеточни култури.
На што работите во моментот и кој е вашиот фокус на интерес? Кои се вашите идни планови и аспирации на професионален план?
Моментален фокус на интерес е студијата што планираме да ја направиме во лабораторијата за анимална репродукција на Факултетот за ветеринарна медицина во Скопје. Паралелно правени се разговори со повеќе ИВФ центри во странство за спроведување на клинички испитувања.
